آبعد از دو دهه‌ها خشونت گسترده و ناکارآمدی سیاسی، عراق بالاخره نشانه‌هایی از بهبود را نشان می‌دهد. بیشتر دیوارهای انفجار بتنی که شهرها را تکه تکه کردند، فرو ریخته اند. بغداد، پایتخت، در حال احیای است و بانک مرکزی جدید بر فراز آن قرار دارد. جاده منتهی به فرودگاه که زمانی به دلیل وجود تک تیراندازان در مسیر خطرناک ترین جاده جهان لقب گرفته بود، با دانشگاه های خصوصی و شهرک های مسکونی پوشیده شده است. رئیس یک واحد مهندسی شبه‌نظامی می‌گوید: «پیش از این باید جاده‌ها را از مین‌ها پاکسازی می‌کردیم. اکنون ما فاضلاب مردم را پاکسازی می کنیم.

اگرچه سیاست هنوز درهم و برهم و فاسد است، با پارلمان و دولت که در معرض داد و ستدهای تلخ بین احزاب و شبه نظامیان فرقه ای هستند، معیاری از دموکراسی نمایندگی به دست آمده است. اکثریت شیعه که تحت دیکتاتوری وحشیانه صدام حسین به رهبری سنی‌ها سرکوب شده‌اند، زیبا نشسته‌اند و رهبران آن راضی به درو کردن پاداش‌های قدرت و حمایت هستند. اعمال قوانین دینی نرم شده است. زنان بی حجاب دوباره در خیابان ها راه می روند.

دلیل اصلی این بازگشت به حالت عادی نسبی این است که خشونت تا حد زیادی کاهش یافته است. به گفته یک ناظر مستقر در بریتانیا در عراق، سال گذشته حدود 60 نفر در هر ماه کشته می شدند، در حالی که در اوج جنگ داخلی فرقه ای در سال های پس از تهاجم آمریکا در سال 2003، تلفات اغلب از صد نفر در روز فراتر می رفت. ، با بمب گذاری های انتحاری که گاهی اوقات کل جمعیت را در بازارها کشته می شود. آخرین بمب بزرگ در بغداد بیش از یک سال پیش بود.

با این حال، آسیب های دو دهه گذشته را نمی توان به راحتی از بین برد. بر اساس یک پروژه نظارتی در دانشگاه براون در آمریکا، حداقل 270,000 عراقی که بیش از نیمی از آنها غیرنظامی بودند، در آن دوره و همچنین بیش از 8000 نفر از نیروهای خدماتی و پیمانکاران آمریکایی به شدت جان باختند. موصل، سومین شهر کشور و قلب شمال سنی نشین، زمانی که دولت مرکزی آن را از دست جهادگران سنی پس گرفت که خلافت آنها در سال های 2014-2017 بر بسیاری از شمال و غرب حکومت وحشت داشت، ویران شد.

بسیاری از اقلیت های باستانی عراق، به ویژه مسیحیان، در خارج از کشور یا به پناهگاه خودمختار کردها در شمال تعقیب شده اند. تحت خلافت هزاران ایزدی، پیروان یک فرقه در شمال عراق که از عناصر مسیحیت و اسلام نشأت می‌گیرد، از چیزی رنج بردند که تقریباً به نسل‌کشی تبدیل شد.

فقط کردها می توانند مدعی یک دوره کم و بیش ناگسستنی پیشرفت و آرامش در نتیجه تهاجم آمریکا باشند. منطقه خودمختار آنها که در ابتدا توسط نیروی آمریکایی و شبه نظامیان خود محافظت می شد، بسیار کمتر تحت تأثیر خشونت هایی قرار گرفته است که بقیه کشور را در هم شکست. دولت آنها در اربیل به کار خود ادامه داد در حالی که بقیه مناطق عراق دچار خونریزی و هرج و مرج شدند. اما تلاش کردها برای استقلال کامل بعید به نظر می رسد که موفقیت آمیز باشد. در سال 2017، نیروهای تحت حمایت دولت در بغداد، بخش‌هایی از اراضی را که کردها اشغال کرده بودند، از جمله میادین نفتی کرکوک، پس گرفتند.

عراقی های عادی هنوز از ثروت نفت این کشور، پنجمین تولیدکننده بزرگ جهان، بهره نبرده اند. دولت می گوید که حدود 25 درصد از جمعیت زیر خط فقر ملی درآمد دارند. این به این دلیل است که میلیاردها دلار از درآمدهای نفتی به دلیل فساد از بین رفته است و خدمات عمومی را حتی با افزایش جمعیت عراق از 27 میلیون نفر در سال 2003 به 44 میلیون نفر در آخر حدس می زنیم. یک سوم جوانان عراقی شغلی ندارند. مدارس فرسوده است. برق به همان اندازه که پس از حمله آمریکا ناچیز بود.

شکست های دولت عراق دموکراسی وعده داده شده توسط آمریکا را به طور فزاینده ای نخ نما کرده است. انتخابات به موقع برگزار می شود اما توسط روسای شبه نظامیان دستکاری می شود. میزان مشارکت به طور پیوسته کاهش یافته است. آزادی بیان، امتیاز بزرگ برکناری صدام حسین، در حال کاهش است. روزنامه نگارانی که از شبه نظامیان انتقاد می کنند ممکن است کشته شوند. معترضانی که به خیابان ها می آیند ممکن است با اسلحه برخورد کنند.

با این حال نسل جوان، که تهاجم آمریکا برای آنها خاطره ای دور است، امید خود را از دست نداده است. در اواخر سال 2019 تظاهرات گسترده یک نخست وزیر را برکنار کرد و خواستار خدمات بهتر و پایان دادن به فساد شد. معترضان به طرز وحشیانه ای سرکوب شدند. اما تشنگی آنها برای داشتن یک حکومت شایسته و یک جامعه شایسته برای همیشه قابل انکار نیست. ■